Životni put Pala Abrahama bio je raznolik i čudnovat i na geografskoj mapi mogao bi se iscrtati sa početnom tačkom u Apatinu, gde je rođen 1892. i učio da svira, Sombora gde se školovao, preko Budimpešte, gde je stvarao prve svoje kompozicije, preko Istočnog fronta u Prvom svetskom ratu, Berlina gde su nastala njegova najpoznatija dela i odakle je morao da pobegne pred nacistima, preko Pariza, Kazablanke i Kube, u Njujork, gde je smešten u psihijatrijsku ustanovu i, na kraju, Hamburga, gde je preminuo 6. maja 1960. godine.

Kada su 13. aprila 1941. godine nemačke trupe okupirale Beograd, okupaciona vlast je donela odluku da se po preuzimanju Radio Beograda, popisu konpozitora koji su se puštali na radiju zabrani puštanja svih gramofonskih ploča sa delima nepoželjnih kompozitora. To su bili kompozitori jevrejskog porekla, a među njima je bio i Pal Abraham, rodom iz Apatina.

Detinstvo, mladost i prvi muzički koraci

Pal Abraham je rođen 1892. godine, u apatinskoj trgovačkoj porodici, gde je ohrabren muzički obrazovanom majkom Florom Abraham (rođenom Blam), započeo svoje muzičko obrazovanje. Učio je da svira klavir kod profesora Jakoba Šefera.  Jakob je bio dirigent apatinskog Salon orkestra osnovanog 1912. godine i kao pedagog je mnogo utica na Palov dalji muzički i životni put.

Pal je nakon završene Građanske škole 1906. godine i školovanja u Somboru svoje visoko obrazovanje nasavio na Kraljevskoj muzičkoj akademiji u Budimpešti gde studira violončelo i kompoziciju u periodu od 1910-1916. godina. Ta svo to vreme on ostaje u stalnim vezama sa svojim rodnim gradom, trudio se da pomogne muzičkoj omladini tako što im šalje note i stručnu literaturu koja im tada nije bila dostupna.

Prve njegove kompozicije, nakon povratka iz Prvog svetskog rata, bile su klasične, poput rekvijema ili koncerata i one su izvođene na poznatim svetskim festivalima. Ali prekretnica u njegovoj karijeri odigrala se 1927. godine, kada je napisao muziku za film „Žene sa Istoka“ i potom je postavljen za dirigenta u Operetskom teatru. Tada se posvetio „lakšim“ muzičkim oblicima.

Njegove prve operete, „Gospođicin suprug“ (1928) i „Viktorija i njen husar“ (1930) donele su mu u slavu. Tada se Pal odlučio da se preseli u Berlin, a sledeće godine premijerno je odigran njegov „Cvet Havaja“, a godinu kasnije i njegova najpoznatija opereta „Bal u Savoju“, uz koje je upisan u najznačajnije kompozitore ovog žanra, zajedno sa Johanom Štrausom Mlađim i Francom Leharom.

1922. godine sa gudačkim kvartetom učestvuje na Salcburškim muzičkim svečanostima i postaje laureat nagrade „Jozef Hajdn“.

stekao je svetsku slavu kao kompozitor 13 opereta i mjuzikla, napisao je muziku za više od 30 filmova, proživeo je filmski život, preminuo je pre tačno 60 godina, a kod nas je ostao skoro sasvim nepoznat.

Doba zla

U Nemačkoj je već bio poznat po svojoj muzici za filmove, posebno po pesmi iz „Melodije srca“ koju je na ploči snimio tada popularni „šlager pevač“ Vili Frič. Abraham je u Berlinu pisao muziku za pozorište i film, imao je svoj orkestar, stizale su porudžbine iz filmskih studija ne samo iz Nemačke, nego i Austrije, Francuske i Velike Britanije.

Ipak 1933. godine nakon dolaska nacista na vlast u Nemačkoj, Pal napušta Berlin. Njegovo ime upisano je u knjigu antisemitskog autora Teodora Friča „Priručnik za jevrejsko pitanje“, zajedno sa čuvenim kompozitorima čiju su muziku nacisti smatrali „degenerativnom“ poput Mendelsona, Malera i njegovog savremenika Šenberga.

Abrahamova muzika skinuta je sa repertoara, a on je prvo otišao u Beč, gde je komponovao tri nezapažene operete, a potom se vratio u Budimpeštu. Kada je u Mađarskoj 1939. godine usvojen Drugi jevrejski zakon, Abraham je bio prinuđen da napusti zemlju, ali je njegova supruga, rođena Mađarica, odbila da pođe sa njim.

Odlazi u Parizu živeo živi veoma teško, jer „nikome nije do muzike“, a pošto su nacisti okupirali Francusku, u leto 1940. otišao je u Maroko, u Kazablanku. Odatle je, kao i mnogi koji su delili njegovu sudbinu, kao u filmu „Kazablanka“, brodom krenuo ka Novom svetu.

Pal odlazi na Kubu gde radi kao pijanista. Zatim odlazi u Njujork gde bezuspešno pokušava da se vrati komponovanju. 1946. godine, nakon mentalnog sloma, završava u bolnici. Uz pomoć dobrih prijatelja i poštovalaca, u maju 1956. uspeva da dođe u Hamburg gde umire 1960. godine.

Njegova muzika bila je popularna i u tadašnjoj Jugoslaviji. Po ulasku nacista u Beograd, komisija na Radio Beogradu je na spisak zabranjenih autora stavila Pala Abrahama.

Mentalni krah i novi život Palove muzike

Kraj rata Abraham je dočekao u Americi, ali su njegove muke nastavljene. Prve godine nakon rata smešten je u psihijatrijsku bolnicu, praćen dijagnozom progresivne paralize izazvane nelečenjem sifilisa. Međutim, njegov mentalni krah tumači se pre svega saznanjem da je izgubio porodicu u Holokaustu. Nesrećni kompozitor se, beleže biografi, nije sećao ni svog imena, a njegova publika verovala je da je odavno mrtav.

Za to vreme, njegove su operete i druga dela živele novi život u posleratnoj Nemačkoj i Evropi. Za njihova izvođenja se i danas mesecima čekaju ulaznice.

‚‚Koliku reputaciju je Pal Abraham imao u svetskim kulturnim krugovima, govori činjenica da je bio zastupljen u poznatoj nacističkoj knjizi, antisemitskog autora Teodora Friča, „Priručnik za jevrejsko pitanje“ (imala 49 izdanja do 1944. godine i predstavljala teorijsku osnovu za nadolazeći holokaust), gde je svrstan sa najčuvenijim kompozitorima (Feliks Mendelson, Gustav Maler, Arnold Šenberg, itd.) i slikarima (Mark Šagal, Oto Diks, itd).”, kaže Tomislav Šimunović za portal Radio Dunav.

Pal Abraham

Službenici američke vlade su, u potrazi za imigrantima 1956. godine, zatekli Abrahama u bolnici, a pošto je u SAD ušao sa davno isteklom turističkom vizom, odlučili su da ga deportuju. Tada ga je, prema nekim izvorima, pronašla i supruga.

Poštovaoci Abrahamove muzike osnovali su odbor da bi se prikupio novac za povratak kompozitora u Nemačku. Po dolasku je smešten u sanatorijum u Hamburgu, dobio je i malu penziju, a na njegov račun počele su da se slivaju tantijeme od njegovih dela. Njegova supruga Sara potom se takođe preselila u Hamburg, živeli su zajedno u maloj kući u tom gradu, gde je Pal Abraham umro 6. maja 1960. godine.

Službenici američke vlade su, u potrazi za imigrantima 1956. godine, zatekli Abrahama u bolnici, a pošto je u SAD ušao sa davno isteklom turističkom vizom, odlučili su da ga deportuju. Tada ga je, prema nekim izvorima, pronašla i supruga.

Kada budete posetili Apatin, uvrstite u znamenitosti koje ćete posetiti i rodnu kuću Pala Abrahama koja se naćazi na uglu Poštanske i ulice Srpskih vladara. Na njoj se nalazi dvojezična spomen ploča na srpskom i mađarskom jeziku, tako da ćete je lako pronaći.

U Apatinu stoji tabla na njegovoj rodnoj kući, a pre nekoliko godina i jedna ulica je nazvana po njemu. Pažnju privlači i njegov klavir „stejnvej“ u muzičkoj školi.

– Klavir je stigao u Apatin 1912. godine i to Dunavom, kao deo tovara od 200 klavira koje je porodica trgovaca instrumentima Horn uvezla. Klavir je školi prodao Abrahamov nećak (postoji sačuvan ugovor), koji je jedini preživeo Holokaust, a po povratku iz logora je rasprodao preostalu imovinu i emigrirao u Izrael. Klavir nije u sjajnom stanju, a restauracija, nažalost, košta kao javni dug omanje afričke države – piše Dejan Bursać.

PREPORUČUJEM VAM I OVAJ TEKST DA PROČITATE: Muzički život podunavskih nemaca u Apatinu